KONTAKTOWE ZAPALENIE SKÓRY Z PODRAŻNIENIA

Kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia (wyprysk z podrażnienia, wyprysk toksyczny, dermatoza ze zużycia, toksyczne zapalenie skóry) stanowi miejscową reakcję zapalna w odpowiedzi na działanie wielu związków chemicznych o właściwościach drażniących lub na bodźce fizyczne, bez zaangażowania mechanizmów immunologicznych. Do silnie toksycznie działających związków chemicznych zalicza się kwasy, alkalia, związki o silnych właściwościach utleniających i redukujących. Słabiej drażniąco działają: mydła i środki czystości, detergenty, oleje, chłodziwa, rozpuszczalniki organiczne, fenole, tioglikole, hydrazyny, substancje pochodzenia roślinnego, produkty pochodzenia zwierzęcego (enzymy, wydzieliny, wydaliny), leki zewnętrzne, sole rtęci, cynku, kobaltu, bromki, chlorki, formaldehyd, akroleina, styren. Obecnie za jeden z najważniejszych czynników ryzyka kontaktowego zapalenia skóry uważa się pracę w mokrym środowisku (wet work), czyli zawodową ekspozycje na wodę, detergenty i inne płyny oraz stosowanie rękawic okluzyjnych dłużej niż 2 godz. dziennie, lub konieczność częstego mycia lub odkażania rąk (15-20 razy dziennie).

Objawy kontaktowego zapalenia skóry z podrażnienia

Obraz kliniczny jest zróżnicowany i zależy od właściwości czynnika drażniącego. Typowe jest ograniczenie uszkodzenia lub zapalenia skóry do obszaru działania bodźca wywołującego.

Ostre zapalenie skóry powstaje w efekcie ekspozycji, zazwyczaj jednorazowej i przypadkowej na silne środki drażniące. Charakteryzuję się obecnością rumienia, obrzęku, pęcherzyków, pęcherzy, ognisk wysiękowych, niekiedy martwicy i owrzodzeń.

Przewlekłe zapalenie to najczęściej występująca postać wyprysku z podrażnienia. Spowodowane jest wielokrotnym powtarzającym się przez dłuższy czas (wiele tygodni, miesięcy) działaniem słabych związków drażniących. Objawia się obecnością rumieni, złuszczania, rozpadlin, nadżerek, rogowacenia, suchości i lichenizacji skóry. Najczęstszą lokalizacją jest skóra rąk.

Postępowanie

Obejmuje przede wszystkim ograniczenie bądź eliminację ekspozycji na czynniki drażniące w środowisku zawodowym i domowym.

Konieczna jest właściwa identyfikacja pracowników oraz kandydatów do pracy z osobniczymi czynnikami podwyższonego ryzyka rozwoju choroby (dodatni wywiad w kierunku atopowego zapalenia skóry, przebyty wyprysk skóry rąk, łuszczyca i inne dermatozy) i otoczenie ich szczególną opieką, poradnictwo dotyczące wyboru stanowiska pracy.

Stwierdzenie zawodowej etiologii wyprysku z podrażnienia wymaga spełnienia następujących warunków:

  • Kliniczne rozpoznanie kontaktowego zapalenia skóry;
  • Wykluczenie alergii kontaktowej jako przyczyny zmian skórnych, na podstawie ujemnych wyników testów płatkowych z szerokimi zestawami alergenów zawodowych i środowiskowych (badanie wykonane w ośrodkach dermatologicznych lub alergologicznych zajmujących się diagnostyka alergii kontaktowej);
  • Potwierdzenie zawodowego narażenia na czynniki drażniące;
  • Stwierdzenie związku przyczynowego między zmianami skórnymi a narażeniem na czynniki drażniące w miejscu pracy (całkowita lub częściowa remisja zamian skórnych w okresach przerw w pracy oraz zaostrzanie po podjęciu pracy).

U osób z kontaktowym zapaleniem skóry należy wdrożyć leczenie farmakologiczne, które ma na celu eliminację stanu zapalnego i ułatwienie odbudowy struktury naskórka. Łącznie z terapią przeciw zapalną należy stosować preparaty do pielęgnacji skóry służące odbudowę bariery naskórkowej.

Niezbędna jest edukacja w zakresie ochrony skóry przed negatywnym działaniem środowiska pracy, nakłanianie pracowników do rzetelnego stosowania środków ochronnych, uświadamianie znaczenia właściwej i systematycznej pielęgnacji skóry rąk. Działania takie zapobiegną zapaleniu skóry z podrażnienia, a u części osób z już obecnymi zmianami chorobowymi umożliwią powrót na stanowiska pracy zgodnie z kwalifikacjami.