Choroby narządu wzroku

OKO – NARZĘDZIE PRACY

Narząd wzroku jest podstawowym narządem zmysłu dostarczającym do ośrodkowego układu nerwowego około 90 proc. informacji o otaczającym nas świecie. W zależności od rodzaju wykonywanej pracy, bardzo ważny jest stan i zakres funkcji wzrokowych, czyli sprawność wzrokowa. Dlatego też tak istotna jest ochrona oczu przed zagrożeniami, jakie mogą występować w miejscu pracy. Należy pamiętać, iż nie sama praca, ale warunki, w jakich się ona odbywa, są powodem urazów i chorób oczu. Poza czynnikami szkodliwymi na stanowisku pracy, mogą występować czynniki uciążliwe dla narządu wzroku. Nie wywołują one chorób zawodowych oczu, mogą jednak powodować znaczne obniżenie komfortu pracy. U niektórych osób mogą występować objawy zmęczenia, podrażnienia oczu, zaburzenia widzenia, bóle głowy lub oczu, zapalenia spojówek lub powiek. Objawy te mogą być wywołane przez nieodpowiednie przygotowanie stanowiska pracy pod względem: oświetlenia, warunków mikroklimatycznych (jak temperatura i wilgotność powietrza), zanieczyszczenia powietrza, klimatyzacji czy charakteru wykonywanej pracy: praca wymagająca intensywnego wysiłku wzrokowego, praca precyzyjna. Pracodawca odpowiada za przygotowanie bezpiecznego i higienicznego stanowiska pracy. Zobowiązany jest również do informowania pracowników o ryzyku zawodowym i kierowaniu pracownika na badania profilaktyczne. Dlatego tak ważna jest opieka profilaktyczna nad pracownikami gdyż pełni również funkcje edukacyjną. W trakcie tych badań nie tylko określa się zdolność do pracy na wybranych stanowiskach, ale również informuje o stanie zdrowia oraz wskazuje dalsza diagnostykę lub ewentualne sposoby leczenia. Problem zmęczenia oczu dotyczy prawie wszystkich pracowników. Dlatego również istotne w trakcie badan profilaktycznych jest wyjaśnienie wszystkich wątpliwości związanych występowaniem różnych objawów ze strony układu wzrokowego, ich prawidłowa interpretacja oraz wskazywanie sposobów zmniejszania objawów dyskomfortu ze strony oczu.

ZESPÓŁ SUCHEGO OKA

Zespól suchego oka (ZSO) jest nieprawidłowością filmu łzowego wynikającą z niedoboru łez lub nadmiernego parowania, powodującą uszkodzenie powierzchni między- powiekowej oka, skutkującą objawami dyskomfortu. W około 80% wynika to przede wszystkim z niedoboru części wodnej filmu łzowego. Człowiek ciecz łzowa produkowana jest przez gruczoł łzowy główny znajdujący się w oczodole i przez gruczoły łzowe dodatkowe znajdujące się w powiekach. Uwalnianie łez odbywa się średnio, co 5-12 sekund.

Film łzowy może ulegać przerwaniu, gdyż jest bardzo nietrwały i wiele czynników może wpływać na zaburzenie jego stabilności. Może być odnawiany dzięki mruganiu. Człowiek mruga około kilkunastu razy na minutę. Film łzowy stanowi trójwarstwową powłokę ochraniającą rogówkę i spojówkę. Zewnętrzną warstwę tworzy warstwa lipidowa, która jest produkowana przez gruczoły tarczkowe oraz powiekowe. Główną jej rolą jest zapobieganie parowaniu wody i utrzymaniu optycznie gładkiej powierzchni oka. Środkową warstwę tworzy warstwa wodna, która powstaje dzięki gruczołowi łzowemu głównemu i gruczołom łzowym dodatkowym. Zapewnia ona spojówce, a głównie rogówce nawilżenie, odżywianie i tlen. Ponadto hamuje wzrost bakterii i utrzymuje prawidłową lepkość łez. Warstwę wewnętrzną tworzy warstwa śluzowa produkowana przez komórki kubkowe rogówki i spojówki. Warstwa ta utrzymuje film łzowy na powierzchni oka oraz zapewnia stabilność i lepkość filmu łzowego.

Najczęstsze dolegliwości ZSO to: światłowstręt, pieczenie oczu, ból oczu, szczypanie oczu, uczucie ciała obcego pod powiekami, uczucie suchości oczu, zaczerwienienie oczu, lepkość powiek, częste mruganie, przymglenie widzenia, spadek ostrości wzroku, zmęczenie oczu i ciężkość powiek.

Zależnie od kryteriów diagnostycznych oraz populacji, częstość występowania ZSO wynosi 5 – 35%. Zaburzenia filmu łzowego mogą zależeć od różnych czynników. Mogą to być czynniki zewnętrzne i wewnętrzne. Do czynników zewnętrznych, czyli warunków środowiska pracy i domu zaliczać będziemy: rodzaj pomieszczenia, oświetlenie, warunki mikroklimatyczne w pomieszczeniu (wilgotność i temperatura powietrza), czas i organizacja pracy, rodzaj wykonywanej pracy (praca przy komputerze, czytanie, prace precyzyjne, prowadzenie pojazdów), styl życia i spędzania wolnego czasu (stosowanie soczewek kontaktowych, kosmetyki, palenie papierosów, gry komputerowe, oglądanie telewizji, czytanie książek). Wiele osób zauważa objawy dyskomfortu ze strony oczu właśnie w pomieszczeniach klimatyzowanych, w których powietrze jest bardzo suche. Także czynniki wewnętrzne związane z ogólnym stanem zdrowia, a szczególnie ze stanem narządu wzroku mają istotny wpływ na nawilżenia oczu. Niewątpliwie wiek i płeć odgrywają tu dużą rolę, gdyż z wiekiem dochodzi do spadku produkcji filmu łzowego.

Rozpoznanie zespołu suchego oka, jak w przypadku większości chorób zależy w dużym stopniu od wywiadu, tym bardziej, że tak dużo czynników może dawać podobne objawy. W badaniu okulistycznym należy zwrócić uwagę na: wygląd powiek, badanie powierzchni oka i filmu łzowego. Nie mniej istotne jest badanie diagnostyczne: test Schirmera, czas rozpadu filmu łzowego (Tear break- up time TBUT), czy badanie za pomocą odbicia rogówkowego w keratometrze, Tearscope czy siatki Hircal. Postępowanie w przypadku rozpoznania zespołu suchego oka polega na ograniczeniu lub wyeliminowaniu przyczyny oraz stosowaniu leków nawilżających rogówkę (lubricants). W cięższych przypadkach stosuje się leki stymulujące wydzielanie łez, zamykanie punktów łzowych za pomocą zatyczek silikonowymi czy lasera lub nawet leczenie operacyjne.

Niejednokrotnie, już zastosowanie preparatów sztucznych łez eliminuje większość objawów pozwalając jednocześnie efektywnie pracować czy wypoczywać. Biorąc pod uwagę duży wybór tych preparatów można je dowolnie dopasować do przyczyny jak i upodobań pacjenta. Sztuczne łzy powinny być dawkowane w zależności od przyczyny i ciężkości ZSO. W przypadku preparatów bez konserwantów, jeżeli istnieje taka potrzeba można je wpuszczać nawet co godzinę, nie obawiając się skutków ubocznych.

KWESTIONARIUSZ BADANIA ZESPOŁU SUCHEGO OKA – ZSO

ALERGICZNE ZAPALENIE SPOJÓWEK

Alergia to swoiste, niekorzystne dla organizmu reakcje, zależne od wtórnej odpowiedzi immunologicznej na zetknięcie z obcym alergenem, zazwyczaj nieszkodliwym dla osób zdrowych.

Choroby alergiczne są wywoływane przez alergeny (antygeny), które w kontakcie z organizmem wyzwalają reakcję alergiczną. W wyniku różnego rodzaju mechanizmów immunologicznych dochodzi do reakcji nadwrażliwości. Może to dotyczyć alergenów, z którymi spotykamy się po raz pierwszy, jak i z takimi, z którymi spotykamy się codziennie od lat. Bezpośredni kontakt skóry powiek oraz spojówek z różnym substancjami znajdującymi się powietrzu powoduje, że narząd wzroku bardzo szybko reaguje na ich obecność. Niektóre z nich mogą powodować podrażnienie ze strony oczu, natomiast u osób ze zmienioną reaktywnością organizmu będą występowały objawy alergicznego zapalenia spojówek. Substancje te będą określane mianem alergenów. Kontakt alergenu z organizmem osoby uczulonej powoduje uruchomienie całego szeregu reakcji, których przebieg jest uzależniony od wielu czynników. Oczy w kontakcie z alergenem reagują odczynem alergicznym ostrym bądź przewlekłym. Odpowiedź jest uzależniona od ilości, jak i czasu kontaktu z alergenem. Tło tych schorzeń może być bardzo różnorodne, należy jednak pamiętać, że na pewno istotny wpływ ma tutaj środowisko, w którym żyjemy, a które w ostatnich latach uległo bardzo dużym zmianom. Nie mniej ważna jest także wrażliwość osobnicza, która powoduje, że niektóre osoby częściej zapadaj na różne schorzenia o tle alergicznym od innych.

Objawy odczynu alergicznego to: światłowstręt, świąd, obrzęk, przekrwienie powiek, spojówek oraz naciek z eozynofilii i neutrofili. Rogówka bardzo rzadko jest zajęta w wyniku reakcji alergicznych, ponieważ nie posiada własnych naczyń krwionośnych ani limfatycznych. Rzadko dochodzi w niej do rozwoju stanu zapalnego, ponieważ nie posiada również mastocytów i innych mediatorów zapalenia. Niekiedy jednak dochodzi do przenoszenia zapalenia ze spojówki w okolicę rąbkową rogówki.

W Polsce w niektórych miastach częstość występowania dolegliwości o tym charakterze osiąga ok. 15%, a w innych krajach dochodzi nawet do 40%. Mogą one dotyczyć zarówno małych dzieci jak i dorosłych.

Alergiczne zapalenia spojówek to:

– sezonowe alergiczne zapalenie spojówek (SAC);

– przewlekłe alergiczne zapalenie spojówek (PAC);

– ostre alergiczne zapalenie spojówek (AAC);

– wiosenne zapalenie spojówek (VKC);

– atopowe zapalenie spojówek (AKC);

– olbrzymiobrodawkowe zapalenie spojówek (GPC);

– zawodowe alergiczne zapalenie spojówek (ProfAC).

To ostatnie jest wywołane alergenami występującymi w środowisku pracy. W przypadku alergicznych chorób oczu, w zależności od nasilenia objawów, stosuje się leczenie miejscowe, jak i ogólne.

KWESTIONARIUSZ BADANIA ALERGICZNEGO ZAPALENIA SPOJÓWEK – AZS

ZASADY TWORZENIA BEZPIECZNEGO DLA OCZU ŚRODOWISKA PRACY

1. Stworzenie bezpiecznego środowiska pracy:

zminimalizowanie ryzyka zagrożeń związanych z pyłem/gruzem;
upewnienie się, że wszystkie zabezpieczenia maszyn działają prawidłowo;
upewnienie się, że wszyscy pracownicy (w tym praktykanci, stażyści, uczniowie etc.) potrafią w prawidłowy sposób posługiwać się narzędziami;
utrzymywanie osób niewykonujących w danym momencie pracy z dala od zagrożonego miejsca.

2. Ocena zagrożeń:

identyfikacja pierwotnych zagrożeń w środowisku pracy;
identyfikacja zagrożeń związanych z zachowaniem pracowników, w tym nieprawidłową obsługą maszyn i urządzeń.

3. Stosowanie odpowiednich zabezpieczeń oczu i twarzy:

wybór adekwatnego do zagrożenia środka ochrony oczu;
upewnienie się, że ochrony oczu są dobrym stanie;
upewnienie się, że ochrony oczu są dobrze dobrane.

4. Stosowanie dobrych praktyk w miejscu pracy:

nakrycie głowy, włosy, ubrania należy wytrzepać z kurzu i innych zanieczyszczeń przed zdjęciem ochrony oczu;
nie wolno dotykać oczu rękoma przed ich umyciem czy brudną tkaniną;
okulary należy regularnie myć.

5. Zabezpieczenie na wypadek urazu/skażenia oka – przygotowanie zestawu pierwszej pomocy, w tym preparatów do płukania oka.