Alergiczne zapalenie skóry to nabyte wypryskowe zapalenie skóry wywołane zewnątrzpochodnymi czynnikami alergizującymi pochodzenia chemicznego (hapteny) o niskim ciężarze cząsteczkowym, które uruchamiają IV mechanizm reakcji immunologicznej (późny, komórkowy). Rodzaj i częstość uczulenia kontaktowego zależy od wielu czynników, zwłaszcza od rozpowszechnienia alergenów w środowisku zawodowym i pozazawodowym, nawyków stosowania środków ochrony skóry, a także od indywidualnych predyspozycji. Najczęściej uczulają metale (chrom, nikiel, kobalt, pallad, rtęć), związki chemiczne obecne w gumie (przyspieszacze wulkanizacji i antyutleniacze), tworzywa sztuczne (epoksydy, akrylany, izocyjaniany, aminoplasty, fenoplasty), konserwanty, środki zapachowe, barwniki (parafenylenodiamina). Według danych UE obecnie wśród przyczyn uczuleń zawodowych dominują tiuramy, żywice epoksydowe, tiazolinony, metylodibromoglutaronitryl i formaldehyd, natomiast częstość alergii na inne hapteny, w tym metale nie różni się od częstości obserwowanej w populacji generalnej.
Do zawodów o najwyższym ryzyku powstania alergicznego wyprysku zawodowego zalicza się fryzjerów, kwiaciarzy, florystów, płytkarzy, lastrykarzy, pracowników przemysłu metalowego, malarzy, lakierników, personel medyczny.
Objawy alergicznego kontaktowego zapalenia skóry
Zmiany zwykle umiejscowione są na skórze rąk i przedramion, ale również na twarzy, dekoltu, tułowia i kończyn dolnych.
U osoby uprzednio uczulonej ostre alergiczne kontaktowe zapalenie skóry rozwija się w ciągu 24-48 godz. po ekspozycji na alergen. Zmiany skórne cechują się polimorfizmem wykwitów chorobowych (rumienie, objawy wysiękowe – obrzęk, pęcherzyki, pęcherze, nadżerki, sączenie, strupy). W okresie cofania się zmian – złuszczanie, pozapalne przebarwienie. Charakterystyczny jest silny świąd.
Przewlekły wyprysk alergiczny to kolejna faza zapalenia ostrego lub choroba pierwotna, albo powstająca na podłożu kontaktowego zapalenia skóry z podrażnienia. W obrazie klinicznym rumienie i objawy zliszajowacenia skóry (zgrubienie i pęknięcia naskórka, wzmożone poletkowanie) oraz nasilone złuszczanie.
Schorzenie przebiega przewlekle i nawrotowo.
Postępowanie
W przypadku stwierdzenia u pracownika zmian skórnych budzących podejrzenie wyprysku kontaktowego (ankieta badania wstępnego) konieczne jest skierowanie go do WOMP celem wykonania stosownych badań alergologicznych i ustalenia przyczyn choroby. A po powrocie do pracy właściwy dobór stanowiska pracy.
Postępowanie terapeutyczne w alergicznym kontaktowym zapaleniu skóry polega przede wszystkim na eliminacji kontaktu z alergenami, ponadto obejmuje leczenie ogólne i miejscowe, modyfikowane w zależności od fazy wyprysku. Miejscowo stosuje się okłady w okresie sączenia, następnie kremy z dodatkiem kortykosteroidów lub antybiotyków. W okresie przewlekłym maści lub kremy kortykosteroidowe z mocznikiem i kwasem salicylowym.
Istotne znaczenie mają programy profilaktyczne, które ograniczają występowania chorób skóry związanych z pracą:
- Właściwy dobór, pod względem zdrowotnym, pracowników na konkretne stanowiska o poznanym narażeniu (identyfikacja osób z czynnikami podwyższonego ryzyka rozwoju kontaktowego zapalenia skóry – dodatni wywiad atopowy, przebyty wyprysk rąk, łuszczyca z lokalizacją na rękach)
- Wczesne wykrywanie symptomów choroby.
- Nadzór nad zaopatrzeniem pracowników we właściwe środki ochrony osobistej.
- Szkolenia pracowników w zakresie profilaktyki zawodowych chorób skóry.